कबीरांचं भजन आपण पाहात आहोत, साधो सो सतगुरु मोहिं भावै! सद्गुरू मला जी उपासना देतात त्यात ते स्वत: रममाण असतात. भौतिकाच्या ओढीतून मला बाहेर काढतात आणि त्यांच्या चित्तातही भौतिकाचा सूक्ष्मसा तरंगदेखील नसतो. कबीरजी म्हणतात, ‘‘मेले जाय न महंत कहावै, पूजा भेंट न लावै।’’ स्वतला महंत म्हणवून घेत ते जत्रा भरवत नाहीत. स्वतचं स्तोम माजवत नाहीत की उदोउदो करीत नाहीत.

जीवन म्हणजे एक स्वप्न आहे. त्यात सद्गुरुचा अनुग्रह हा खरा दृष्टांत आहे. हाच स्वप्नदृष्टांत! गाढ झोपी गेलेल्याला हातानं गदगदा हलवून जागं करावं लागतं ना? तसा अनुग्रह म्हणजे झोपी गेलेल्याला जागं करणारा स्पर्श आहे!

भक्तांच्या छोटय़ा छोटय़ा इच्छा महाराज पूर्ण करतात पण त्यांच्या एकमात्र इच्छेबाबत आपण किती जागरूक असतो? निरिच्छ अशा सद्गुरूंनाही एक इच्छा असतेच. श्रीगोंदवलेकर महाराज म्हणाले, ‘‘मंदिराबाहेरचा भिकारी कसा आशेनं आणि लाचारीनं येणाऱ्याजाणाऱ्या प्रत्येकाकडे पाहात असतो की हा तरी मला पैसा देईल.

आपण कबीरांचे काही दोहे पाहिले, काही भजनं पाहिली, आता पाहात आहोत ती रमैनी. कबीरांचा सर्वात प्रमाण ग्रंथ आहे ‘बीजक’. बीजक म्हणजे गुप्त आत्मतत्त्वाचं बीज प्रकट करणारा ग्रंथ! त्याची ११ प्रकरणं आहेत आणि त्यातलं पहिलं प्रकरण आहे रमैनी.

अपने मरने की खबर न जाना, असं विचारताना कबीरांचा हेतू हा आहे की, मृत्यूनंतर उपयोगी पडेल याच हेतूनं केवळ दान आणि पुण्य करणारे जगताना स्वतच्या ‘आनंदा’साठी स्वार्थानं दुसऱ्यांची लुबाडणूकही करतात आणि पापही बेलाशक करतात! मंदिरं उभारण्यासाठी मोठय़ा देणग्या देऊन ‘पुण्य’ साठवणारे उद्योगपती आपल्या भरभराटीसाठी ‘पापकृत्यं’ही करीत नाहीत का? मग पाप आणि लुटमारीचं फळ भोगण्यासाठी जसं जन्मावं लागतंच त्याचप्रमाणे दान आणि पुण्याचं फळ

कबीरजी या रमैनीत म्हणतात, चारि वेद ब्रम्है निज ठाना। मुकुति का मर्म उनहुँ नहिं जाना।।३।। दान पुन्य उन्ह बहुत बखाना। अपने मरन की खबरि न जाना।।४।। चारही वेद स्थापणाऱ्या ब्रह्माजींनाही मुक्तीचं मर्म माहीत नव्हतं.

कबीरांची जी रमैनी आपण पाहिली तिचा शेवट नामतत्त्वाचं गहन गंभीर रूप सांगून होतो. रमैनीच्या सुरुवातीला मुक्तीचं स्वरूप पढत पंडितांना विचारलं. वेदाचं शाब्दिक ज्ञान सांगू नका, असंही बजावलं. त्याच्या पुष्टीसाठी, वेद स्थापित करणाऱ्या ब्रह्माजींनाही मुक्तीचं मर्म माहीत नाही, हे ठासून सांगितलं.

ज्ञान आचरणात किती उतरलं, हे विचारून कबीरजी मुक्तीचाच मार्ग दाखवत आहेत. जोवर अज्ञान आहे तोवर बंधन आहे. जोवर जगणं अज्ञानाचं आहे तोवर मुक्ती कसली? जेव्हा आचरणात ज्ञान येईल तेव्हाच भ्रमाची बंधनं संपतील. तेव्हाच जगण्यातच मुक्ती गवसेल.

जगत असताना जगाच्या आसक्तीत न जगता, जगाविषयीचा मोह आणि भ्रम यांचं ओझं घेऊन न जगता आत्मतृप्तीनं जगता येणं, हीच मुक्ती आहे. ही स्थिती सद्गुरुशिवाय प्राप्त होणं आणि टिकणं केवळ अशक्य.

हमन है इश्क मस्ताना, हमन को होशियारी क्या। रहें आजाद या जग में, हमें दुनिया से यारी क्या ।। आत्मतृप्ताची स्थिती कबीर सांगत आहेत. परमेश्वराच्या प्रेमात जो आकंठ बुडाला आहे त्याला कशाचा होश असेल?

हमन है इश्क मस्ताना, हमन को होशियारी क्या! प्रेमात मी मस्त झालो आहे, बुडून गेलो आहे आता मला होशियारी कुठली? जो प्रेमात आकंठ बुडाला आहे त्याला कसला होश असणार? जिथे प्रेम आहे तिथे होशियारी नाही.

या स्थूल आणि दृश्य भौतिक जगातला प्रेमाचा मार्गही सोपा नाही. मीर ‘अनीस’ यांचा शेर आहे, ‘अनीस’ आसां नहीं आबाद करना घर मोहब्बत का। ये उनका काम है जो ज़िन्दगी बर्बाद करते हैं।। स्वतची पर्वा न करणाराच प्रेम करू शकतो. होशियारी सोडणाराच प्रेम करू शकतो.

जगणं स्वअर्पित आहे तो स्वतपुरतं जगत असतो. जगणं समर्पित आहे तो ज्याला ते समर्पित आहे त्याच्याचसाठी जगत असतो. जो परमात्म्याच्याच प्रेमात जगत आहे तो एकरसात, एका लयीतच जगेल. ती लय, तो रस आहे प्रेमाचा. त्यात एका क्षणाचाही खंड पडणार नाही. क्षणाचीही उसंत नाही.

आपल्या जगण्यात आपल्याला निश्चिंती हवी असते. आयुष्य चिंतामुक्त, सुखाचं सरावं आणि निर्भयतेनं या जगात आपल्याला वावरता यावं, ही आपली खरी ओढ असते. संत आणि सत्पुरुष आपल्याला तसे जगताना दिसतात.

एक पाश्चात्य साधक आणि श्रीनिसर्गदत्त महाराज यांच्यातला संवाद आपण पाहात आहोत. मुद्दा सुरू आहे तो, त्यांच्यात आणि आपल्यात काय फरक आहे हा. महाराज म्हणतात, फरक काहीच नाही. फरक असल्याची तुम्ही कल्पना करता म्हणून ज्ञानी लोकांच्या शोधासाठी इकडे तिकडे भटकता.

सत्यमार्गदर्शक, साक्षात्कारी सत्पुरुषात आणि आपल्यात काय फरक आहे, त्याचं उत्तर निसर्गदत्त महाराज सहजपणे देतात. ते म्हणतात, ‘‘माझ्यात आणि तुमच्यात मला काहीच भेद दिसत नाही.

निसर्गदत्त महाराज यांचा जो संवाद आपण पाहिला त्यामागचा हेतू काय? तर जो सत्यमार्गदर्शक आहे, साक्षात्कारी सत्पुरुष आहे त्याच्यात आणि आपल्यात काय फरक असतो, कोणता भेद असतो, ते स्पष्ट व्हावं. आपलं जीवन हे प्रवाहाप्रमाणे वाहात आहे. लहानपणापासून आतापर्यंत आणि त्यापुढेही अनेक …

आज जीवनातील ताणतणावांत आध्यात्मिक विचार मनाला बरेचदा शांतीचा अनुभव देतात. आपली जिथे श्रद्धा आहे अशा स्थानी नतमस्तक होतानाही आपल्याला काही प्रमाणात निश्चिंतीचा अनुभव येतो. पण त्याचबरोबर या क्षेत्रातही स्वार्थ, संकुचित वृत्ती, किर्तीचा मोह अशा गोष्टींमध्येही वाढ होत आहे.

आद्य शंकराचार्य यांनी अखेरच्या दिवसांत शिष्यांना एक संदेश दिला. ते म्हणाले, ‘एकच ब्रह्म आपल्या आत्मसामर्थ्यांने नानात्व धारण करते. याकरिता त्या शुद्ध, बुद्ध, मुक्त सच्चिदानंद स्वरुपाची उपासना सर्वानी करावी. परंतु हे जे नानात्व दिसते त्यातूनच या सृष्टीचे वैविध्य स्पष्ट होते.

हा पूर्ण नव्हे अर्धविराम आहे. याचाच अर्थ हे सदर संपवतानाच उद्यापासून सुरू होणाऱ्या नव्या सदराची ही प्रस्तावना आहे. हे सदर असेल श्रीब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराज यांच्या बोधाचा मागोवा घेणारं.

जानकीजीवन स्मरण जयजय राम! श्रीब्रह्मचैतन्य गोंदवलेकर महाराज यांचं स्मरण करीत त्यांच्या विचारांच्या आधारावर आजपासून वर्षभर आपण चिंतन सुरू करीत आहोत. चिंतनाच्या सुरुवातीला गोंदवल्याच्या प्रथेप्रमाणे सीतामाईंचं आणि प्रभूचं स्मरण आहे.

आपण माणूस म्हणून कसे जन्माला आलो, असा प्रश्न मनात डोकावला तर त्याचं उत्तर माणूस शोधू लागतो. त्यातून पुढे येतो तो ८४ लक्ष योनींचा सिद्धांत. ८४ लक्ष योनीतून जीव फिरत असतो आणि या जन्म-मृत्यूच्या अविरत चक्रातून सुटण्यासाठीची संधी म्हणून त्याला मनुष्यजन्म लाभतो, असं पुराणांतरी सांगि

कोणाही व्यक्तीच्या आरोग्याचा जेव्हा आपण विचार करतो तेव्हा आधुनिक वैद्यकशास्त्रात कोणताही रोग नसणे म्हणजे आरोग्य असे म्हटले गेले आहे. ही व्याख्या नकारात्मक आहे, पण जागतिक आरोग्य संघटना...

दीनानाथ दलाल यांनी ४४ वर्षे आपल्या चित्रांच्या बळावर रसिकांच्या मनावर राज्य केले.

कुटुंबव्यवस्था हा आजही भारतीय संस्कृतीचा पाया आहे आणि लग्न हा कुटुंबव्यवस्थेचा कणा.

मेष : तुमच्या उत्साही स्वभावाला अनुसरून अनेक गोष्टी नवीन वर्षांत तुम्हाला कराव्याशा वाटतील.

४१ अंश अक्षांश आणि ८७ अंश रेखांश असे पृथ्वीतलावर स्थान असल्याने उत्तर ध्रुवाच्या नजीकचे एकमेव शहर

‘समाजभान अभियान’! या अभियानांतर्गत पाच कलमी कार्यक्रम हाती घेण्यात आला आहे.

समाज बदलतोय. त्याच्या हातात पैसा आलाय. टीव्हीचं त्याच्या जीवनावर प्रचंड आक्रमण आहे.

प्रायोजित मालिका होऊ शकते हे लक्षात आल्यावर १९८७ ते ९९ या टप्प्यात मुंबई दूरदर्शनवर अनेक प्रयोग झाले.

तोरणामुळे घरच्या सजावटीची शोभा वाढते.

तशी ‘जालीम’ ओळख कमावलेली चतुर चिप ज्या वस्तूत असते त्या वस्तूला ‘स्मार्ट वस्तू’ म्हणतात.

माहिती तंत्रज्ञानाचे क्षेत्र हे सध्याच्या जगावर सर्वार्थाने परिणाम करणारे असे महत्त्वाचे क्षेत्र आहे.

A chemical plant where a gas leak killed 11 and left 1,000 sick in Andhra Pradesh's Visakhapatnam may face investigation on whether its safety protocols were in place and whether it followed all...

Andhra Pradesh Chief Minister YS Jaganmohan Reddy has announced Rs one crore as compensation to the families of those who died because of exposure to a toxic gas that leaked overnight at a chemical...

Eight contractual workers were injured in Tamil Nadu's Cuddalore district on Thursday in a boiler explosion in a central government-owned Lignite mining and power-generation company's plant.

Andhra Pradesh Industries Minister M Goutham Reddy on Thursday said the state government is airlifting 500 kg inhibitors as a foolproof safety measure to neutralize the chemical substances in the...

In a major relief to Kerala, which is expecting over 350 expatriates to arrive by special flights on Thursday, the health department said no fresh cases of COVID-19 were reported from the state for...

The coronavirus relief package announced by the Karnataka government for different economic sections has largely been welcomed by the beneficiaries, whose incomes took a severe hit because of the...

The Defence Research and Development Organisation (DRDO) has installed its Ultra Violet disinfection chamber at the Cochin International Airport in Kerala.

The National Green Tribunal slapped an interim penalty of Rs 50 crore on LG Polymers India and sought response from the Centre and others on Friday in the gas leak incident in Visakhapatnam, Andhra...

The Madras high court has ordered the Tamil Nadu government to close all liquor shops in the state, saying the social distancing protocol implemented to stem coronavirus growth are being violated. It...

The Karnataka government is awaiting the approval of 6 out of the 11 states, that it had written for consent, to operate trains for the movement of stranded people.

Kerala High Court on Friday said that the petitioner, seeking directions to allow opening of churches in the state in the wake of various lockdown relaxations, can move a representation for...

Kerala Chief Minister Pinarayi Vijayan on Friday said that those coming from red zones will have to be in mandatory institutional quarantine for 14 days and would be moved to the quarantine facility...

Kerala has flattened the coronavirus curve 100 days after the first case was confirmed, state Finance Minister Thomas Isaac tweeted Saturday morning, adding that there were only 16 active cases in...

Three policemen in Karnataka, in an unusual gesture, performed the last rites of a mentally challenged man earlier this week after his family members refused to carry out the last rites fearing...

Former Andhra Pradesh Chief Minister and Telugu Desam Party (TDP) chief N Chandrababu Naidu on Friday wrote a letter to Prime Minister Narendra Modi, requesting a scientific probe into Vizag gas leak...

The Indian arm of a South Korean chemical major has apologised after a gas leak at its plant in Andhra Pradesh killed 11 and affected at least a thousand people. A tank used to store chemicals for...

Two Indians, who were among the 363 brought back from Abu Dhabi and Dubai via special Air India flights that landed in Kerala on Thursday, have tested positive for the COVID-19 virus, the state...