जीवाश्म इंधनाच्या मर्यादा लक्षात घेऊन विजेवर चालणाऱ्या वाहनांच्या बाजारात नवनवे खेळाडू उतरू लागले आहेत.

आपली कार्यशैली म्हणजे काही झाले की केवळ अस्मानी संकट म्हणून बोळवण करण्यात धन्यता मानते.

करोना आजाराचं स्वरूप, भारतातील सद्य:स्थिती आणि नागरिकांनी घ्यायची खबरदारी, याबाबत ‘लोकप्रभा’ने डॉ. राजेश कार्यकत्रे यांच्याशी संवाद साधला.

एका भाडय़ाच्या खोलीत आंतरराष्ट्रीय कबड्डीपटू सोनाली शिंगटे राहायची.

करोना विषाणू संसर्गाच्या भीतीमुळे जगात सगळीकडेच अभूतपूर्व अशी परिस्थिती निर्माण झालेली आहे.

सध्याच्या परिस्थितीत ‘वर्क फ्रॉम होम’ म्हणजेच घरून काम करणं या संकल्पनेमुळे नेमकी काय परिस्थिती आहे याबाबतचे अनुभव भविष्यासाठी महत्त्वाचे ठरतील, त्याचा एक प्रातिनिधिक आढावा.

परदेशात वास्तव्यास असणाऱ्या भारतीयांनी त्यांचे अनुभव ‘टीम लोकप्रभा’सोबत शेअर केले..

जवळपास सर्वच सेवांचं खासगीकरण होत असलेल्या या काळात एखादी आपत्ती ओढावते तेव्हा; सरकारी यंत्रणांचं अस्तित्व जाणवतं, त्यांचा कस लागतो.

रेबीज, हेंड्रा, मारबर्ग हे विषाणू पसरवणारे म्हणून वटवाघुळे कुप्रसिद्ध आहेतच, पण इबोला आणि निपाहला कारणीभूत ठरणाऱ्या विषाणूंचेही ते मूळ यजमान असल्याचे संशोधनाअंती सिद्ध झाले आहे.

आपण अनुभवलेले हे काही साथीचे आजार आणि त्यापासून आपण घेतलेले धडे यांचा आताच्या करोना व्हायरसच्या पार्श्वभूमीवर आढावा घेणे सयुक्तिक ठरेल.

करोनामुळे उद्भवलेल्या अभूतपूर्व परिस्थितीतही जनतेला धीर देण्याचे, त्यांच्याशी थेट संवाद साधण्याचे आणि त्यांना मदत करण्याचे काम काही राज्यांमधील मुख्यमंत्री उत्तमरीत्या करत असल्याचे दिसले.

महानगरांत मांडलेले संसार डोईवर घेऊन पुन्हा आपल्या गावची वाट धरणारे हे तांडे म्हणजे शहरांच्या अपयशाचं द्योतक आहे..

भारतात आल्यावर लगेचच तिला ताप आला आणि खोकला झाला.

साथीचे रोग हाताळणं हे तुम्ही किती प्रगत आहात, किती अत्याधुनिक साधनांनी सज्ज आहात यापेक्षा किती तत्पर आणि अनुभवी आहात यावर अधिक अवलंबून असतं. भिलवाडा मॉडेल म्हणून सध्या ज्याची चर्चा देशभर होतेय, ते याचंच उदाहरण.

करोनाचा वाढता प्रादुर्भाव आणि कोसळत जाणारी अर्थव्यवस्था पाहता केंद्र तसेच राज्य सरकारसमोर ‘इकडे आड, तिकडे विहीर’, अशी परिस्थिती उद्भवलेली दिसत आहे.

डॉक्टर आणि परिचारिकांचा मोठा ताफा कोविड-१९चा रात्रंदिवस मुकाबला करत आहे.

आजही जागतिक स्तरावर एक युद्धच सुरू आहे. शत्रुपक्षात एक अतिसूक्ष्म विषाणू आहे.

करोनाच्या वाढत्या प्रादुर्भावामुळे महाराष्ट्रात टाळेबंदी घोषित झाली अन् हातावर पोट असणाऱ्या मजुरांच्या, कामगारांच्या हातचं काम गेलं.

अमेरिकनांना सध्या सगळ्यात जास्त तुटवडा कशाचा भासत असेल तर या जुन्या खेळाचा अर्थात जिगसॉ पझलचा!

महामारी येते तेव्हा अनेकांचे जीव जातात; पण जे मागे उरतात, त्यांच्या आयुष्यावर दीर्घकाळ न मिटणारा ठसा उमटतो.

करोनाच्या तडाख्यात अनेक संकल्पना मोडीत निघत आहेत, नव्या जन्म घेत आहेत.

एकूण शिक्षण व्यवस्थेवर करोनासंसर्ग आणि अभूतपूर्व टाळेबंदीचा परिणाम येत्या काही वर्षांत निश्चितपणे होऊ घातला आहे.

देशभर अचानक टाळेबंदी लागू करण्याआधी केंद्र सरकारने देशभरात विविध ठिकाणी काम करत असलेल्या लाखो स्थलांतरित मजुरांचे काय होणार याचा यत्किंचितही विचार केला नव्हता.

ज्या शहरांनी वर्षांनुवर्षे आसरा दिला, पोटाची भ्रांत मिटवली, त्याच शहरांत आता हातातोंडाची गाठ पडेनाशी झाली आहे.

आजची आपली मुलं काय-काय गमावत आहेत याची यादी करायला बसलं तर अशा किती तरी गोष्टी सापडतात. ती निसर्ग गमावत आहेत.

मुलांची ‘माणसं’ करणं हे शास्त्र आहे, ती कला आहे. हे महत्त्वाचं काम आहे आणि तो स्वत:च्या विकासाचाही भाग आहे. पालकत्वाचा हा अर्थ समजून घ्या. मघ बघा, काय जादू होते ती.

घरात बाबांची जागा नुसते पसे मिळवून सिद्ध होणार नाही तर आपल्या मुला- माणसांवर प्रेम करणं, संसारातल्या जबाबदाऱ्या समजणं, आत्मकेंद्रित न राहणं यातून घरं पूर्ण होतील.

घरावर केवढी मोठी जबाबदारी असते. घरी आलं की छान वाटलं पाहिजे. स्वस्थ, शांत वाटलं पाहिजे. दडपणं उडून गेली पाहिजेत.

मुलांमध्ये गुण येणं ही एक प्रक्रिया असते. दुसऱ्याला काही देण्याची सवय असली की दिल्याशिवाय चन पडत नाही.

मुलं कितीही मोठी झाली तरी आपण त्यांच्याशी लहान समजून वागतो, कारण त्यांचं मोठं होणं आपल्याला झेपत नाही.

प्रश्न संयमाचा आहे. मारणं हा आपला शॉर्टकट असतो. मुलं जोवर १४-१५ वर्षांची होत नाहीत तोपर्यंत त्यांना मारायला हात उठेल तेव्हा दुसऱ्या हातानं तो हात धरायचा आणि स्वत:ला विचारायचं,

प्रत्येक मूल काहीतरी गुण घेऊनच जन्माला येतं यावर पालकांचा विश्वास हवा. शाळेत ठरावीक विषयच असल्यामुळे कधी कधी त्या गुणांचा पत्ताच लागत नाही. हा गुण शोधण्यासाठी मुलांना अनेक चांगल्या गोष्टी करता यायला हव्यात, अनुभवून पाहता यायला हव्यात.

राग आला म्हणून वाट्टेल ते बोलायचं नाही. बोलण्यापूर्वी थोडा विचार करायचा. दहा आकडे मोजा म्हणतात, ते यासाठी. या क्षणभरच्या विचारात हा राग का आला बरं? कशाचं एवढं वाईट वाटलं असेल? याचा विचार करायचा.

‘आपण ‘आहोत’ तसं ‘असणं’ खासच असतं. पसारा करणं तर आवश्यक असतं. तो नंतर आवरून टाकला की झालं.

वंचितांचं जग समजलं तर आपली पालकत्वाची सामाजिक जबाबदारी उचलता येते. ही आपलीच माणसं आहेत. त्यांचा जगण्याचा झगडा जीवघेणा आहे,

आमच्या प्रौढ शिक्षणाचा आणि अनौपचारिक शिक्षणाचा त्यांना काय फायदा झाला असेल तर पाच-सहा वर्षांनी एक मुलगी भेटली. तिचं लग्न झालं होतं. कडेवर वर्ष-दोन वर्षांचं मूल होतं.

वय झालं की, चांगलं वागता यावं ही साधनाच असते, आणि वय झालेल्या माणसाशी चांगलं वागता येणं हा संस्कार असतो. खरं तर लहान मुलांसाठी जशी चांगल्या पाळणाघराची गरज वाढते आहे तशीच वयस्कर लोकांसाठी चांगल्या डे-केअर सेंटर्सचीही गरज आहे..

शिक्षण म्हणजे समजणं, शिक्षण म्हणजे स्वत: विचार करणं, शिक्षण म्हणजे समाजासाठी जीव तुटणं, शिक्षण म्हणजे कष्ट करू शकणं, शिक्षण म्हणजे चांगलं माणूस होणं, शिक्षण म्हणजे संकुचितपणा नष्ट होणं.. हे जाणून ज्यांनी शाळा व शिक्षण यांवर अनेक प्रयोग केले त्याविषयी..

चांगल्या शाळा मुलांचं स्वातंत्र्य, स्वाभिमान, व्यक्तिमत्त्व, प्रतिष्ठा जपतात, त्यांना स्वावलंबी बनवतात, आत्मसन्मान नाहीसा करत नाहीत, त्यांच्यावर संपूर्ण विश्वास टाकतात, मुलांचं पाहुण्यांबरोबर प्रदर्शन...

चांगल्या व्यक्तिमत्त्वाचे हजारो पलू आहेत. आत्मविश्वास, विचारीपणा, गांभीर्य, सर्जनशीलता या सगळय़ांचे संस्कार आपल्यावर होत राहतील यासाठी प्रयत्न करायचा. संस्कार शिकवता येत नाहीत.

पालक सभेत, कार्यशाळेत पालक अनेक प्रश्न विचारतात. त्या-त्या वेळी ते प्रश्नांनी खरंच हैराण झालेले असतात.

मुलांबरोबरचे प्रश्न सोडवण्याच्या पद्धतीला ‘ना हार ना जीत’ असं म्हणतात. संतापलेल्या डोक्यांनी योग्य मार्ग कधीही निघणार नाही.

मुलांना भाषा नवीन असते. ती अंदाजाने शब्दांचे अर्थ समजून घेत असतात.

संस्कार हा फार मोठी व्याप्ती असलेला विषय आहे. आपल्याला रोज येणारे अनुभव डोळसपणे पाहिले

एका मुलानं आपल्या आई-वडिलांना पत्र लिहून त्याचे विचार त्यात व्यक्त केले आहेत.

एरवी पालक घडय़ाळाबरोबर धावत असतात.

शिक्षण या गोष्टीचं मला कोडंच पडतं नेहमी!

‘मूल’ म्हणजे मला मानवी संस्कृतीचं ‘मूळ’ वाटतं.

अचानक आगीचा बंब वाजावा तसा माझ्या खोलीमधला फोन, खणाणला.

अशा प्रकारच्या माध्यमांमुळे बातम्यांमधली विश्वासार्हता कमी व्हायला लागली आहे.