आधुनिक महाराष्ट्राच्या व भारताच्या इतिहासात यशवंतराव चव्हाण यांनी खूप महत्त्वाची भूमिका बजावली.

मॅडेलिन क्रिप्के नावाची १९-२० वर्षांची एक तरुणी मिळेल तो शब्दकोश जमवण्याच्या वेडाने जणू पछाडली होती

देशातील एकतृतीयांश प्रदेशाची युद्धाच्या वणव्यात राखरांगोळी झाली होती.

अमेरिकेचे वर्चस्व मोडीत काढून आपले नेतृत्व प्रस्थापित करण्याचा चीनचा प्रयत्न आधीपासूनच सुरू आहे.

120 संगीतकारांच्या एका संघामध्ये 5 % संगीतकार तिन्ही वाद्ये म्हणजे- गिटार, व्हायोलिन व बासरी वाजवतात

ज्वालामुखीय क्रियांचे दोन प्रकार पडतात- भूपृष्ठांतर्गत ज्वालामुखी क्रिया आणि भूपृष्ठबा ज्वालामुखी क्रिया.

शाश्वत विकास पर्यावरण बदलांचा अभ्यास करताना जागतिक स्तरावर होत असलेल्या घडामोडींचा अभ्यास करावा.

रिश्टर हे कॅलिफोर्निया संस्थेत असताना एका वर्षांत २०० भूकंपांची तीव्रता मोजण्याचे सूत्र त्यांनी तयार केले.

जल आणि मृदा यांमधील प्रदूषके काढून टाकण्यासाठी वनस्पतींचा वापर केला जातो.

जेव्हा दोन्ही बाजूंकडील दाब कमी तीव्रतेचा असेल अशा वेळी भूकवचास वळी पडून एक बाजू जास्त दाबली जाते.

वाघांचे संरक्षण करणे हा या प्रकल्पाचा मुख्य उद्देश आहे.

काही वेळा अंतर्गत भागात दोन्ही बाजूंनी ताण पडतो व बाजूचे दोन्ही भूभाग वर उचलले जातात.

हे कीटकनाशक आहे. भारतात कीटकांच्या नियंत्रणासाठी वनस्पतींवर याची फवारणी केली जाते.

तापमानाची विपरीतता पुढील गोष्टींमुळे होते..

झुऑलॉजिकल सव्‍‌र्हे ऑफ इंडिया

उत्तर ध्रुववृत्त ते ध्रुवापर्यंतचा प्रदेश तसेच दक्षिण ध्रुववृत्त ते ध्रुवापर्यंताचा पट्टा यास शीतकटिबंधीय पट्टा असे म्हणतात.

महाराष्ट्र जिल्हा परिषद व पंचायत समिती अधिनियम, १९६१ या अधिनियमाद्वारे पंचायत राजची स्थापना झाली.

र्वीच्या काळी व्यापारासाठी या वाऱ्यांचा उपयोग होत असे, म्हणून यांना व्यापारी वारे असे म्हणतात.

कर चुकवणाऱ्या व्यक्तीला मतदानाचा अधिकार असू नये अशी शिफारस बलवंतराय मेहता समितीने केली.

प्रतिव्यापारी वारे कर्क व मकरवृत्तातील जास्त दाबाच्या प्रदेशाकडून ध्रुववृत्तावरील कमी दाबाच्या प्रदेशाकडे वाहतात.

लोकसभेतील शून्य प्रहाराचा कालावधी विहित केलेला नाही.

फिनलँड हा (रशिया वगळता) युरोपातील पाचव्या क्रमाकांचा देश आहे

स्वित्र्झलड : हा पश्चिम-मध्य युरोपातील देश आहे. याच्या ३/५ भूमीवर आल्प्स पर्वताच्या डोंगररांगा पसरलेल्या आहेत

फ्रँकफर्ट : ऱ्हाईन नदीच्या कि नारी वसलेले हे शहर जलवाहतुकीच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.

कोणत्याही देशाच्या औद्योगिक प्रगतीमध्ये हा उद्योग पायाभूत मानला जातो.

लोकसेवा आयोगाच्या नागरी सेवा परीक्षेसाठी दरवर्षी सुमारे १३ ते १४ लाख विद्यार्थ्यांनी अर्ज केलेला असतो.

आपले स्वत:चे क्षेत्र सोडून प्रशासनात को येऊ इच्छिता, या प्रश्नाच्या उत्तराची तयारी करावी.

तुम्ही उत्तरे देत आहात असा चुकीचा प्रभाव पॅनलवर पडून तुमच्या पदरात कमी गुण मिळण्याची शक्यता आहे.

सर्वोच्च न्यायालयातील न्यायमूर्ती मदन लोकूर यांचा महाराष्ट्राच्या विविध ठिकाणांशी कौटुंबिक संबंध. दिल्लीत बालपणापासून रुळलेले न्या. लोकूर यांचे वडील आणि आजोबाही न्यायदान क्षेत्रात, न्यायाधीशपदांवर होते. ही परंपरा स्वबळावर राखणारे न्या. लोकूर आता ‘ई-कोर्ट’ प्रकल्पाचे प्रमुख आहेत.

बावीस्करांच्या दिल्लीच्या घरात श्रीमंती नव्हती, पण सामाजिक शास्त्रांच्या अभ्यासाला पोषक वातावरण.. भावंडांप्रमाणेच अर्थशास्त्रात बीए झालेल्या अमिता बाविस्कर पुढे कॉर्नेल विद्यापीठात शिकल्या. अनेक परदेशी विद्यापीठांत शिकवूही लागल्या आणि दिल्लीत परतून ‘कल्पवृक्ष’ ही संस्था तसेच अन्य माध्यमांतून शहरी गरिबांचा अभ्यास त्या करू लागल्या. आता त्यांचे लक्ष ग्रामीण गरिबांकडेही आहे..

श्रीराम भालेराव, श्रीकांत बापट, वीरेंद्र उपाध्ये आणि विजय बिबीकर या चौघांनी एक कंपनी स्थापली.. तिचा विस्तार चारही महानगरांत झाला आणि दिल्लीची जबाबदारी वीरेंद्र उपाध्ये यांच्यावर आली.. ती पार पाडून दिल्लीत जम बसवताना सौम्यपणे ग्राहकांशी वागण्याची वृत्ती आणि तत्पर सेवा देण्याची …

वैज्ञानिकांसाठी प्रतिष्ठेच्या शांतिस्वरूप भटनागर पुरस्कारासह अनेक राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय मानसन्मान मिळवलेले राजेश गोखले अगदी पहिलीपासून दिल्लीत शिकले. दिल्लीच्या क्रिकेटविश्वातून ‘आउट’होऊन अभ्यासाला लागले आणि पुढे दिल्लीपासून १५ वर्षे दूर राहून, संशोधकवृत्ती अंगी बाणवूनच परतले. केंद्र सरकारच्या संशोधन संस्थेत शास्त्रज्ञ आणि खासगी उद्योजक अशी त्यांची आजची ओळख आहे.

बडय़ा खत-कंपनीचे व्यवस्थापकीय संचालक आणि भारतीय खत-उद्योगाच्या संघटनेचे सहअध्यक्ष असलेल्या शरद नांदुर्डीकर यांचा पिंड अभियंत्याचा. माहिती-तंत्रज्ञान वा वित्तीय क्षेत्रांपेक्षा उत्पादनक्षेत्र महत्त्वाचं आहे, अशा विश्वासानिशी त्यांची वाटचाल सुरू आहे..

लेखक होण्याचे स्वप्न उराशी बाळगून अमरावतीहून लक्ष्मण शिरभाते दिल्लीत येतात.. चार दशकांनंतर लेखक होतातही, पण चहाची टपरी सांभाळून आणि स्वतची पुस्तके स्वतच प्रकाशित करून, विकून! दिल्लीने त्यांना वैफल्य आणि पुढे यश अशी दोन्ही टोके दाखवली, लेखनाचे समाधानही दिले. म्हणूनच निवृत्तीचा काळदेखील लेखक आणि प्रकाशक म्हणूनच व्यतीत करण्याचे स्वप्न ते पाहताहेत..

चार्टर्ड अकाउंटन्सीचा व्यवसाय दिल्लीत राहून वाढवताना जग हेच कार्यक्षेत्र मानणारे; परंतु उत्तर भारतीयांशी आणि दिल्लीवाल्यांशी कसे वागावे याची नीट कल्पना असलेले विजय काळे आज यशाचे धनी आहेत.. त्या यशामागे संघर्ष आहे, परंतु या संघर्षांच्या कथा सांगण्याऐवजी, त्यातून काय शिकलो हे त्यांना महत्त्वाचे वाटते..

सर्वोच्च न्यायालयात लौकिक कमावल्यानंतर वेगवान जीवनशैलीतही संयम आणि समाधानी चित्तवृत्ती यांच्याद्वारे व्यवसाय आणि व्यक्तिगत जीवन यांतील सुवर्णमध्य उदय लळित यांना साधला आहे. प्रवाही पाण्यातले राफ्टिंग आणि संथ पाण्यातील पोहण्यासारख्या परस्परभिन्न गोष्टींसाठी लागणारे कौशल्य आणि संयम एकाच व्यक्तीच्या ठायी बघायला मिळणे तसे अवघडच. प

दिल्लीच्या महाराष्ट्र परिचय केंद्रात रामचंद्र हेजीब १९६१ पासून होते, त्यामुळे त्यांना महाराष्ट्राच्या गेल्या ५० वर्षांच्या सांस्कृतिक वाटचालीचे साक्षीदार होता आले.. पण त्यानंतरही ‘बृहन्महाराष्ट्रातील गणेशोत्सव म्हणजे महाराष्ट्र उत्सव’ हे सूत्र त्यांनी दिल्लीत केले. आता त्यांना आशा आहे, हे सांस्कृतिक काम कायम ठेवण्यासाठी सरकारसह इतरांनीही पुढे येण्याची..

अंबरीश सात्त्विक हे भारतातील अवघ्या ७० निष्णात व्हॅस्क्युलर सर्जन्सपैकी एक. मराठीभाषक असूनही जन्माने दिल्लीकर, पण शिक्षण आणि उमेदवारीचा काळ महाराष्ट्रात. वैद्यकीय व्यवसायात नैपुण्यातून येणारे समाधान आणि ‘व्यावसायिक यश’ या दोन वेगळय़ा गोष्टी असल्याचे ओळखून या सर्जनने व्यावसायिक शील पाळले आहे.. त्यांनाही महत्त्वाकांक्षा आहेत, पण त्या साहित्यिकाला शोभणाऱ्या!

शंकर श्यामराव भुसारी यांनी कॉ. डांगे यांच्यापासूनची साम्यवादाची वाटचाल जवळून पाहिली. आजही भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाच्या ‘अजय भवन’या कार्यालयाचे काम पाहण्याचा क्रम त्यांनी सोडलेला नाही.. महाराष्ट्रीयांबद्दल आणि कम्युनिस्टांबद्दलही त्यांची मते स्पष्ट आहेत..

परराष्ट्र सेवेत असताना अमेरिका-रशिया यांच्यातील शीतयुद्ध, जर्मनीचे एकीकरण, सोवियत संघाचे विघटन, श्रीलंकेतील वांशिक हिंसाचार, वाजपेयी सरकारची पोखरण अणुचाचणी अशा आंतरराष्ट्रीय राजकारण ढवळून काढणाऱ्या घडामोडींचे साक्षीदार असा विलक्षण अनुभव पाठीशी असलेले सुधीर देवरे आता निवृत्तीनंतरही कार्यमग्न आहेत..

आंतरराष्ट्रीय साहित्य क्षेत्रात तसेच भारतात दुसऱ्या फळीच्या लेखकांमध्ये गणना होणारे मकरंद परांजपे ‘हिंदूस्थानीपणा न सोडता आधुनिक होऊन पाश्चात्त्य वर्चस्वाला प्रत्युत्तर देता येईल’असे संस्कृतीच्या अभ्यासातून म्हणतात, तेव्हा जेएनयूतले हे परांजपे डावे की उजवे ही चर्चा फोल ठरते आणि हा माणूस घडला कसा, याचे कुतूहल वाढते..

गेल्या पाच वर्षांपासून सर्वोच्च न्यायालयात सर्वाधिक प्रकरणे हाताळणारे वकील असा शिवाजी जाधव यांचा लौकिक आहे. महिन्याकाठी सुमारे ५० नवी प्रकरणे त्यांच्याकडे येतात. ३० ज्युनियर्स आणि साहाय्यक यांच्या मदतीने हे आव्हान ते पेलत असतात.

डॉक्टरी पेशात यशस्वी कारकीर्द करणारे, परंतु ‘सामान्यांप्रमाणेच जगणारा’ असा स्वत:चा आवर्जून उल्लेख करणारे डॉ. अनिल कार्लेकर हे अ‍ॅनेस्थेशियोलॉजीचे तज्ज्ञ. परंतु त्यांना भूल घालणारे वाटते ते आज सुधारलेले वैद्यकीय तंत्रज्ञान! या तंत्रज्ञानासोबतचा त्यांचा प्रवास जाणून घेताना, महाराष्ट्राबाहेरच्या दोन पिढय़ा अखेर ‘महाराष्ट्रवासी’ होण्याचे उपकथानकही उलगडते..

मराठी लोक हुशार आहेत, त्यांचे शिक्षण चांगले असते. त्यांनी सनदी सेवेत यायला हवे, देशाची सेवा करायला हवी. तामिळ, मल्याळी कुठेही जाऊन काम करतात. पण आपले लोक कचरतात. त्यांना मुंबई, पुणे आणि कल्याणबाहेर पडायची इच्छा नसते, अशी खंत ४० वर्षे सनदी सेवेत काढलेल्या प्रदीप व शीला भिडे या दाम्पत्याला वाटते..

मोठमोठय़ा पदांमुळेच जिथे माणसे ओळखली जातात त्या शहरात, दिल्ली सरकारने स्थापन केलेल्या ‘सामुदायिक विकास समिती’च्या सदस्य, ही शांता वाघ यांची सध्याची ओळख.. यापेक्षा महत्त्वाचे आहे ते त्यांचे समाजकार्य आणि त्यामागे असलेल्या तळमळीतून आलेली, गरिबांशी आणि सरकारी/ बिगरसरकारी यंत्रणांशी संवाद साधण्याची त्यांची क्षमता. ही क्षमताच त्यांच्या संघर्षांची ऊर्जा आहे..

नॅसकॉमचे अध्यक्ष असताना प्रसिद्धीझोतात आलेले किरण कर्णिक त्याही आधीची चार दशके भारतातील तंत्रज्ञानात होणाऱ्या बदलांचे एक शिल्पकार होते आणि या बदलांचा लोकांवर काय परिणाम होतो, याचे साक्षीदारही. डॉ. विक्रम साराभाईंसारख्यांचा सहवास काळाने संपवला, तरी तंत्रज्ञान लोकोपयोगी कसे ठरेल, याच्या चिंतनाचा वसा कर्णिकांनी सोडलेला नाही..

ज्येष्ठ सनदी अधिकारी सुजाता दाणी-चतुर्वेदी यांना सामाजिक न्यायात महाराष्ट्रातील संतपरंपरेच्या भूमिकेचा अर्थ बिहारमध्ये गेल्यावर उमगला. त्यामुळे समाजात किती फरक पडतो, हे लक्षात आले. महिला सक्षमीकरणाच्या बाबतीत उत्तर प्रदेश आणि बिहारने महाराष्ट्राचे अनुकरण केले तर देश खूप पुढे जाईल, असे त्यांना वाटते.

सर्वोच्च न्यायालयात केरळच्या अबकारी कायद्यावर, कोईम्बतूरमधील गाजलेल्या हत्याकांडाचा तसेच लाल किल्ल्यावर हल्ला करणाऱ्या अतिरेक्याला फाशी देण्यासारखे महत्त्वपूर्णनिकाल न्या. विकास श्रीधर सिरपूरकर यांनी दिले. वरोरा आणि विदर्भावर मनापासून प्रेम असलेल्या सिरपूरकरांच्या रोमारोमांत वैदर्भीय अघळपघळपणा भिनला आहे. वैदर्भीय दिलदारपणा भारतात कुठेही दिसून आला नाही, अशी खंतही त्यांना वाटते.

प्रा. अश्विनी देशपांडे म्हणजे प्रसिद्ध नाटककार प्रा. गो. पु. देशपांडे यांच्या कन्या. विद्यार्थिदशेत डॉक्टर होण्याचे एकमेव ध्येय त्यांनी बाळगले होते. मात्र नंतर त्या वळल्या अर्थशास्त्राकडे. सरकारी प्रशासन, उत्तरदायित्व, सामाजिक घटकांवर होणारे परिणाम, जात, धर्म, वंश आणि स्त्री-पुरुष विषमता यांसारखे प्रश्न अर्थकारणाच्या व्यवहारवादी नजरेतून तपासायला त्यांना आवडते..

पंडित रविशंकर यांच्यासोबत दहा वर्षे काढण्याचे भाग्य लाभलेले सतारवादक परिमल सदाफळ हे शिक्षणाने एम्.टेक. आहेत आणि कमी खर्चात अक्षय ऊर्जा-साधने गरिबांहाती पोहोचवण्याचा ध्यास त्यांनी घेतला आहे..